In de zoektocht naar meer doeltreffende en doelmatige arrangementen van overheidstoezicht, gooit ‘systeemtoezicht’ de laatste jaren hoge ogen. Binnen de rijksoverheid en Inspectieraad heeft zich in de afgelopen jaren in korte tijd een generieke beleidstheorie van systeemtoezicht ontwikkeld. Systeemtoezicht is gepresenteerd als ware het de Haarlemmerolie waarmee kwalen behorend bij overheidstoezicht zouden kunnen worden verholpen. Maar is het dat ook? In dit artikel betogen wij aan de hand van empirisch onderzoek in een zestal sectoren dat de beleidstheorie van systeemtoezicht zoals die zich ontwikkeld heeft vooral is gestoeld op verwachtingen in plaats van op empirie.

De wereld van infrastructuren en nutsdiensten was tot voor kort een rustige wereld. Stabiele publieke bedrijven leverden, jaar in jaar uit, dezelfde producten en diensten. Echter, technische ontwikkelingen, liberalisering, privatisering, verzakelijking en internationalisering hebben deze wereld op zijn kop gezet. De veranderingen in netwerksectoren zijn buitengewoon groot geweest.

Toezicht is voortdurend onderwerp van gesprek. Meestal in kritische zin. In Nederland kennen we verschillende soorten toezichthouders: autoriteiten, inspecties en andere toezichthoudende diensten. De beleidsvorming en ontwikkeling op het terrein van toezicht vond de laatste jaren in afzonderlijke vakjes plaats. In dit artikel wordt de kwestie aan de orde gesteld welke gemeenschappelijkheden er in te onderkennen zijn en of er andere verbindingen gemaakt zouden moeten worden. In de roep om te komen tot een kleinere overheid wordt het toezicht vooral kwantitatief benaderd en worden werkwijzen vanuit de wens om tot minder toezicht te komen gemakkelijk aangepast. Bepleit wordt dat er behoefte is de ‘missie’ van het toezicht te herbevestigen als ‘bescherming bevolking’ in een ingewikkelde samenleving met veel ‘afhankelijkheden’. Daar dient het vertrekpunt voor de ontwikkeling van het toezicht te liggen.

In een column geeft een redacteur of auteur zijn of haar visie op een bepaald onderwerp.

In deze bijdrage wordt een reactie gegeven op het artikel van Cor van Montfort (Ontwikkelingen in toezicht en verantwoording bij instellingen op afstand. Een terugblik en een blik op de toekomst) wat in Tijdschrift voor Toezicht 1/2010 is gepubliceerd.

OPTA is belast met de handhaving van het bepaalde in de Telecommunicatiewet (Tw). Daarvoor heeft OPTA onder meer de bevoegdheid bestuurlijke boetes op te leggen. Hoofdstuk 15 Tw bevat nadere regels met betrekking tot de wijze waarop OPTA bij het opleggen van boetes te werk moet gaan. Een deel van die regels is met de inwerkingtreding van de Vierde tranche van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) op 1 juli 2009 komen te vervallen. In plaats daarvan gelden nu de regels van die Vierde tranche Awb. Het betreft met name regels van procedurele aard die beogen rechtsbescherming te bieden.